“Dokter, haal ik de kerst wel? Deze vraag krijg ik heel veel deze periode”, vertelt internist-oncoloog Joyce van Dodewaard. Een week eerder nog kreeg ze die vraag ook van een patiënt met kanker. “Ik ben bang van niet, zei ik. Dan halen we de kerst een paar weken naar voren, zei de familie van deze patiënt. Juist als er weinig tijd is met elkaar, is kerstmis een mooi moment om naar uit te kijken. Je weet niet of er nog een volgende keer komt.”

“Kerst is een heel belangrijk feest voor heel veel mensen”, vult geestelijk verzorger Erna Rijper aan. “Dat is niet alleen aan religie gebonden. Van oudsher is het een feest van donker en licht, het is een omkeermoment omdat de dagen weer gaan lengen. Dit geeft samen met lichtjes en versiering een bepaalde sfeer.”

Kerstmis betekent voor veel mensen samenzijn met familie. “Stilstaan bij het afgelopen jaar, wat brengt het nieuwe jaar? Het eind van het jaar is voor velen een moment van bezinning. Als je ongeneeslijk ziek bent, is dat extra belangrijk”, ziet Van Dodewaard.

Wat doet dit met haar als arts? “Het is heel mooi en superbelangrijk dat mensen met elkaar deze lichtpuntjes beleven. Als het enigszins mogelijk is plannen we behandelingen en onderzoeken zo dat mensen zich niet misselijk voelen met kerst. Het gaat om zoveel mogelijk tijd met zoveel mogelijk kwaliteit. Ik merk dat samenzijn met Kerstmis helpend en voedend is en dat patiënten daarna kracht hebben om door te kunnen.”

Slecht nieuws brengt ze ook bewust liever niet voor kerst. “Vaak kies ik er samen met de patiënt voor om scan-uitslagen over de feestdagen heen te tillen. Zo kunnen patiënten eerst genieten van het samenzijn met hun familie zonder dat een eventuele slechte uitslag daar een schaduw overheen werpt. In het nieuwe jaar gaan we dan weer de balans opmaken.”

Vrede, liefde en licht
Geestelijk verzorger Erna Rijper en haar collega’s voeren het hele jaar door gesprekken met patiënten. “’Donkere tijden’ zijn er helaas het hele jaar door voor mensen. We staan stil bij wat leeft in iemand, zonder dat daar een oordeel op rust en zonder dwang om iets te veranderen. Door aan te sluiten bij iemands situatie kijken we of iemand tot een verhaal kan komen. Dat kan heel feitelijk zijn, maar vaak komen er emoties bij. Ook komen er wat ik ‘trage vragen’ noem ter sprake. Je staat even stil, een moment van reflectie”, vertelt Rijper.

“De symboliek van kerst sluit daarbij aan. Nemen jullie dat ook mee in de gesprekken”, vraagt Van Dodewaard. Rijper reageert: “In de kerstperiode praten we bijvoorbeeld over de symboliek van donker en licht. Kerst staat voor vrede, liefde en licht. Het is een tijd van bezinning, van omzien naar elkaar, een bewustzijn van dat je leven in een groter verband of verhaal is opgenomen.”

Zo sprak ze een man die een kleinkind verwachtte. “Hij hoopte nog opa te worden, maar kreeg slechte uitslagen. Zijn arts zei: ik ben er voor je, we gaan proberen te bereiken dat je opa wordt. Deze arts bekrachtigde zo iets dat voor hem heel belangrijk was.”

Van Dodewaard zegt: “In die verwachting zit hoop en dat is een enorm sterke kracht. Ik kan soms mensen niet genezen, maar in de behandeling zoek je wel naar andere lichtpuntjes, waar iemand vrolijkheid en kracht uithaalt. Zelfs in het laatste stukje kan ik luisteren en meelopen, gewoon er zijn en af en toe bellen.”

Saamhorigheid
De zachte krachten in het leven komen met kerst naar voren, ziet Rijper. “Mensen die ernstig ziek zijn, kijken uit naar kerst. Heel veel opsmuk valt dan weg, ook bij de familie. Je spreekt naar elkaar uit wat belangrijk is in het leven. Die saamhorigheid ervaren ze als heel waardevol.”

Van Dodewaard vult aan: “Als iemand ongeneeslijk ziek is, denken anderen soms heel beladen over de feestdagen. Maar de ziekte is er, dat is feit. En dat weerhoudt zieke mensen er niet van om van het Kerstfeest zoiets moois mogelijk maken. Juist dan is er behoefte aan een lichtpuntje. Met kerst durf je te benoemen dat je van iemand houdt of wat de ander voor jou betekent. En dat is heel veel waard.”

Als geestelijk verzorger komt Rijper niet altijd iets brengen. “Een patiënt wilde juist mij iets belangrijks vertellen. Hij had slecht nieuws gekregen en zijn krachten namen af. Het sneeuwde die dag en dat gaf hem een enorm vredig gevoel. Sneeuw heeft een associatie met zachtheid. Die zachtheid voelde hij in zichzelf ontstaan en dat was een geschenk voor hem. Het gaf hem vertrouwen dat hij het los kon laten en kon laten gebeuren. Daar was hij helemaal vol van en dat wilde hij met mij delen.”