Uit dit onderzoek, dat hij samen met cardioloog Arend Mosterd en anderen opzette, is gebleken dat het middel colchicine bij mensen na een hartinfarct de kans op een hartinfarct, beroerte of zelfs overlijden met zo’n 30% verlaagt. Colchicine is een 2000 jaar oud medicijn, dat wordt gemaakt van het plantje herfsttijloos, en wordt al eeuwenlang gebruikt als ontstekingsremmer bij onder andere jicht. Een baanbrekende ontdekking die in september 2020 wereldwijd aandacht kreeg en die ertoe geleid heeft dat de Europese Vereniging voor Cardiologie de behandeling met dit medicijn inmiddels aanbeveelt. Hoe heeft Aernoud het doen van onderzoek in Meander ervaren?

Onderzoek in Meander

Het komt niet vaak voor dat arts-assistenten promoveren in een niet-academisch ziekenhuis. Fiolet: “In de academie is het gebruikelijk om bijvoorbeeld drie jaar lang volop onderzoek te doen. In een kleiner ziekenhuis als Meander is die ruimte er niet. Ik heb dit onderzoek naast mijn werk als arts-assistent uitgevoerd. Dat betekende dat we op de meest onmogelijke momenten aan het onderzoek gewerkt hebben. In eerste instantie was het idee dat ik twee tot drie jaar aan dit onderzoek zou werken en dat ik het daarna zou overdragen aan een andere onderzoeker. Maar de samenwerking en het onderzoek liepen zo goed dat ik uiteindelijk het hele onderzoek afgerond heb. Dat heeft ertoe geleid dat mijn proefschrift een behoorlijk dik boekwerk geworden is. Dat was niet mogelijk geweest zonder mijn copromotor Arend Mosterd. Hij heeft mij ontzettend veel geleerd over onderzoek naar geneesmiddelen. Bovendien heeft hij een buitengewoon belangrijke rol gehad in het verkrijgen van de financiering voor het onderzoek. En op deze manier onderzoek doen, in je schaarse vrije uurtjes, kan alleen als je een zeer toegewijde begeleider hebt die hier veel vrije tijd voor opoffert. Arend Mosterd doet naast zijn werk als cardioloog al jaren mee aan nationaal en internationaal onderzoek, met vaak belangwekkende resultaten.” Cardioloog Arend Mosterd vult aan: “Ik hou er wel van om dwars te denken. Het doen van onderzoek houd je scherp, je leert dingen beter als je ze zelf uitzoekt en tijdens het doen van onderzoek ontmoet je veel interessante mensen. Het is dus nuttig voor jezelf én voor je patiënten.” Ook willen beide heren de onderzoeksverpleegkundigen graag in het zonnetje zetten. Fiolet: “Zonder hen was dit onderzoek onmogelijk geweest. Zij hielden contact met alle patiënten die aan het onderzoek deelnamen, vroegen gegevens uit, voerden deze in en hebben bergen werk verzet. Ik besef mij goed dat de manier waarop ik onderzoek heb kunnen doen in Meander, voor niet veel mensen is weggelegd. En ook het feit dat ik cum laude gepromoveerd ben, was niet gelukt zonder de hulp van Meander.”

Het LoDoCo-onderzoek

Ongeveer acht jaar geleden ontstond het idee om te onderzoeken hoe de kans op een hartaanval of beroerte met behulp van nieuwe medicatie verkleind kon worden. Aernoud Fiolet vertelt: “Ondanks alle technologische ontwikkelingen zijn er nog steeds heel veel mensen die een hartaanval of zelfs hartstilstand ontwikkelen. Dat is de reden dat we dit onderzoek destijds zijn gaan doen. Wij wilden onderzoeken of we die aantallen naar beneden konden brengen. Een hartaanval of een hartstilstand ontstaat door een verstopping of verkalking in één van de bloedvaten rondom het hart. Een belangrijke uitkomst van onderzoeken die de afgelopen 10-15 jaar hebben plaatsgevonden, is dat er in de vaatwand kristallen vormen die schade veroorzaken aan de wanden en waardoor een lokale ontsteking ontstaat. Er zijn meer ziektes waarbij ontstekingen door kristallen veroorzaakt worden, waarvan het belangrijkste voorbeeld jicht is. Met de wetenschap dat die aderverkalking veroorzaakt zou kunnen worden door soortgelijke kristallen in de vaatwand, dachten ik en enkele anderen zo’n acht jaar geleden dat het medicijn colchicine, dat al eeuwenlang gebruikt wordt als ontstekingsremmer bij jicht, wellicht ook zou kunnen helpen in de behandeling van hart- en vaatziekten. Samen met een specialist uit Australië, hebben we besloten om dit op grote schaal te gaan onderzoeken.” Ruim 5000 patiënten, uit zowel Nederland als Australië, hebben deelgenomen aan dit onderzoek. Zij kregen studiemedicatie, dat of een placebo was of colchicine bevatte. Fiolet: “De hoop was natuurlijk dat de patiënten die colchicine kregen beter af zouden zijn. Na meer dan zes jaar onderzoek hebben we pas gekeken aan wie welk middel toegekend was, en hoe het hen vergaan was. Om verstoring te voorkomen kregen wij als onderzoekers geen tussentijdse resultaten te zien. De resultaten waren indrukwekkend: de patiënten die colchicine hadden gekregen bleken 25-30% minder kans te hebben op het ontwikkelen van een beroerte, hartinfarct of zelfs overlijden. Onze hypothese bleek te kloppen. Met dit onderzoek hebben we aan een internationaal gezelschap duidelijk kunnen maken dat het zinvol is om ontstekingsremmende medicatie te geven aan patiënten met hart- en vaatziekten.”

Zinvol en doelmatig onderzoek doen

Het doen van onderzoek naar medicijnen kost veel geld. De meeste onderzoeken naar medicijnen worden geïnitieerd door de farmaceutische industrie. Slechts een klein deel van de onderzoeken komt tot stand door een goed idee van wetenschappers zelf, zoals dit onderzoek. Voor dit soort onderzoeken is minder geld beschikbaar. Voor het LoDoCo-onderzoek hebben Fiolet en Mosterd dan ook veel moeten lobbyen. Terwijl er waarschijnlijk veel medicijnen zijn die je ook voor een ander doeleinde kan gebruiken, zoals colchicine. Fiolet: “Het laatste deel van mijn proefschrift gaat over het zinvol en doelmatig omgaan met beschikbare gegevens en middelen. Ik heb geprobeerd te laten zien hoe je onderzoek met beschikbare (genees)middelen kan doen, maar ook met beschikbare ziekenhuisgegevens. Een heleboel informatie wordt al genoteerd en geregistreerd en hoeft niet opnieuw uitgevraagd te worden. Dat scheelt een hoop geld en tijd.”

STZ

Meander is een STZ-ziekenhuis. Daarom speelt medisch wetenschappelijk onderzoek een belangrijke rol in Meander. Het doen van onderzoek draagt primair bij aan betere patiëntenzorg. In combinatie met grote aantallen patiënten maakt dat STZ-ziekenhuizen zoals Meander een bijzondere positie hebben in het Nederlandse ziekenhuislandschap.